- Dongeng Sasakala: TOKE
11 Feb 2002 - 2:24 am
Aya budak miskin, ngaranna Si Teka. Manehna hayang boga elmu, tuluy guguru. Tapi ku Pandita dijieun juru betek, henteu diangken murid cara anu sejen. Unggal poe ti isuk-isuk nepi ka peuting digawekeun taya reureuhna. Meunang sababaraha taun di patapaan teh teu nyaho di alip bingkeng-bingkeng acan, cek babasan tea mah, da tara diwuruk.
Dina hiji poe Si Teka dipiwarang meuleum beton ku Panita. Prak beton teh dibubuy. Ari geus asak, terus dijait, bet euweuh sasiki. Beton sapuluh kari salapan.
Si Teka haturan ka Pandita, "Ieu beuleum beton sapuluh kari salapan."
Cek Pandita, "Tah ajian maneh sakitu bae, apalkeun beurang peuting!"
Eta elmu ku Si Teka beurang peuting diapalkeun, "beuleum beton sapuluh kari salapan."
Kacaritakeun Pandita angkat jarah ka tempat luluhurna, tumpak kapal cai, diiring ku murid-murid aya welasna.
Si Teka ayeuna jaba ti digawe di luar, kudu beberesih di jero bumi deuih, sasapu kekebut. Tapi tina ajrih-ajrihna ku Pandita, upama sasapu jeung kekebut, pangcalikan Pandita mah ku Si Teka sok diliwat, atuh kekebul mani ngadagleg. Barang kapanggih ku eusi bumi, Si Teka dicarekan. Ari pangcalikan dijungjungkeun, kapanggih aya tasbe Pandita.
"Deuleu etah!" cek Si Teka. "Kumaha nya, Nyimas, urang susulkeun bae?"
Eusi bumi seuri, omongna, "Ari maneh kawas nu burung, kumaha nyusulkeunana?"
"Kumaha kuring bae!" cek Si Teka. Tasbe dikeupeul, reup peureum, sok ngawatek ajianana. "Beuleum beton sapuluh kari salapan." Seot…jleg Si Teka geus di basisir. Luak-lieuk manggih upih, clak ditumpakan; pok deui ngawatek ajianana, "Beuleum beton sapuluh kari salapan." Soloyong upih maju sorangan, nyemprung tarik alah batan paser. Teu sabaraha lilana kapal nu ditumpakan ku Pandita teh kasusul. Si Teka unggah ka kapal. Gok jeung Pandita, tuluy deku munjungan. Beuki ajrih ku Pandita, cek pikirna, "Aing nu ngan boga sakalimah, geus bias sakieu, komo teuing murid-murid nu sejen, nu di wuruk unggal poe. Ari Pandita mah geus teu kudu dicatur, da puguh gudangna elmu".
Pandita, "Aeh-aeh Si Teka rek naon nyusul ka aing?"
Si Teka, "Ieu tasbe kapendak tina handapeun pangcalikan." Tasbe ditampanan ku Pandita. Geus kitu Si Teka rek balik, da keur kapalang sasapu, omongna. Reup peureum pok "beuleum beton", ari beunta geus geus di patapan deui. "Parantos disanggakeun tasbe teh, Nyimas!" omongna. Eusi bumi teu percayaeun, nya kitu deui nu sejen.
Ari Pandita geus sumping deui tas jarah, ngagorah nyaritakeun lalakonna, diantarana nyaritakeun Si Teka nyusulkeun tasbe, henteu kanyahoan balikna.
Supaya kanyahoan sarta kasaksian kasaktenna ku sarerea tuluy Si Teka disaur dipiwarang nyokot parukuyan, anu tinggaleun di pajaratan.
Reup Si Teka peureum, mapatkeun ajianana. Les ti hareupeun nu ngariung, geus clok di pajaratan neangan parukuyan kagungan Pandita. Weleh teu kapanggih. Tina tuhuna ka guru, teu niat balik, lamun parukuyan tacan kapanggih. Geus mulan-malen Si Teka tacan dating keneh bae. Pandita brek gering, sasambatna taya deui ngan ka Si Teka, "Tek...ka! Tek...ka! Tek...ka!"
Ahirna Pandita nepi ka ajal. Kari-kari Pandita pupus, di patapan aya sato siga cakcak tapi gede, disadana ngageroan Si Teka. Atuh ceuk ieu ceuk ieu, Pandita teh jadi toke, da kadengena disadana, "Tok...ke! Tok...ke!"
Sumber: Tina Dongeng-dongeng Sasakala
Kenging Ngempelkeun: Ki Umbara
Penerbit: CV Geger Sunten Bandung